ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์มีกี่ทักษะ อะไรบ้าง ของการเรียน?

ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์มีกี่ทักษะ และมีอะไรบ้าง?

ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ เป็นหัวใจสำคัญของการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ที่ช่วยให้ผู้เรียนสามารถ สังเกต, วิเคราะห์, ทดลอง, และ สรุปผล ได้อย่างเป็นระบบ ซึ่งเป็นพื้นฐานของการพัฒนาความสามารถทางวิทยาศาสตร์ในระดับที่สูงขึ้น

โดยทั่วไป ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ แบ่งออกเป็น 13 ทักษะหลัก ซึ่งสามารถจำแนกได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ ได้แก่

---

1. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์พื้นฐาน (Basic Science Process Skills)

เป็นทักษะที่ช่วยให้ผู้เรียนสามารถ ทำความเข้าใจปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ ได้อย่างเป็นระบบ ซึ่งประกอบไปด้วย 8 ทักษะสำคัญ ได้แก่

1.1 การสังเกต (Observation)

เป็นการใช้ ประสาทสัมผัส เช่น การมองเห็น การได้ยิน การสัมผัส การดมกลิ่น หรือการชิม เพื่อรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับวัตถุหรือปรากฏการณ์ทางวิทยาศาสตร์

1.2 การวัด (Measurement)

เป็นการใช้ เครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ เช่น ไม้บรรทัด นาฬิกา เครื่องชั่ง หรือเทอร์โมมิเตอร์ เพื่อให้ได้ข้อมูลที่มีความแม่นยำ

1.3 การจำแนกประเภท (Classification)

เป็นการ จัดกลุ่มสิ่งของหรือปรากฏการณ์ ตามลักษณะร่วมที่คล้ายคลึงกัน เช่น การจำแนกสัตว์ตามประเภทของอาหาร หรือการจำแนกพืชตามโครงสร้างใบ

1.4 การพยากรณ์ (Prediction)

เป็นการ คาดการณ์ หรือ คำนวณแนวโน้ม ของเหตุการณ์ที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต โดยอาศัยข้อมูลที่สังเกตได้จากอดีต

1.5 การสื่อความหมายข้อมูล (Communication of Data)

เป็นทักษะที่เกี่ยวข้องกับการ อธิบายข้อมูล, แปลความหมาย, เขียนกราฟ, หรือ ใช้สัญลักษณ์ทางวิทยาศาสตร์ เพื่อสื่อสารข้อมูลที่รวบรวมมาได้

1.6 การหาความสัมพันธ์ระหว่างตัวแปร (Using Numbers and Relationships)

เป็นการใช้ ค่าตัวเลข หรือ ตัวแปรทางคณิตศาสตร์ เพื่ออธิบายความสัมพันธ์ของข้อมูล เช่น การคำนวณอัตราเร็วของวัตถุ หรือการหาค่าเฉลี่ยของผลการทดลอง

1.7 การตั้งคำถาม (Questioning)

เป็นการ คิดอย่างมีเหตุผล เพื่อสร้างคำถามที่สามารถนำไปสู่การค้นคว้าหรือทดลองเพิ่มเติม

1.8 การลงข้อสรุป (Drawing Conclusions)

เป็นการ สรุปผลจากข้อมูลที่รวบรวมได้ โดยอ้างอิงจากหลักฐานเชิงประจักษ์และทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์

---

2. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ขั้นสูง (Integrated Science Process Skills)

เป็นทักษะที่ช่วยให้ผู้เรียนสามารถ ออกแบบการทดลอง และ แก้ปัญหาทางวิทยาศาสตร์ ได้อย่างลึกซึ้ง ซึ่งประกอบด้วย 5 ทักษะหลัก ได้แก่

2.1 การกำหนดปัญหา (Identifying Problems)

เป็นการ ค้นหาประเด็นที่ต้องการศึกษา และตั้งคำถามที่สามารถทดสอบได้ทางวิทยาศาสตร์

2.2 การตั้งสมมติฐาน (Formulating Hypotheses)

เป็นการ คาดการณ์คำตอบล่วงหน้า โดยอาศัยข้อมูลที่มีอยู่และหลักการทางวิทยาศาสตร์

2.3 การออกแบบการทดลอง (Experiment Design)

เป็นการ กำหนดวิธีการทดลอง ที่ควบคุมตัวแปรให้เหมาะสมเพื่อทดสอบสมมติฐาน

2.4 การตีความและวิเคราะห์ข้อมูล (Interpreting and Analyzing Data)

เป็นการ วิเคราะห์ข้อมูลเชิงลึก เพื่อหาข้อสรุปและตรวจสอบความถูกต้องของสมมติฐาน

2.5 การใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์แก้ปัญหา (Applying Scientific Methods to Solve Problems)

เป็นการ ประยุกต์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ ไปใช้ในสถานการณ์จริง เช่น การแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม หรือการพัฒนาเทคโนโลยีใหม่ๆ

---

สรุป

ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ มีทั้งหมด 13 ทักษะ แบ่งเป็น 2 กลุ่มหลัก ได้แก่ ทักษะพื้นฐาน 8 ทักษะ และ ทักษะขั้นสูง 5 ทักษะ ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นรากฐานสำคัญในการพัฒนากระบวนการคิดอย่างเป็นระบบและสามารถนำไปใช้ในการศึกษาวิจัยทางวิทยาศาสตร์ได้

แหล่งอ้างอิง:

🔗 สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ

---

ทำไมต้องเข้าใจทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์?

• ช่วยพัฒนากระบวนการคิดอย่างมีเหตุผล
• เป็นพื้นฐานของการเรียนรู้ STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics)
• ช่วยให้สามารถแก้ปัญหาในชีวิตประจำวันได้
• เป็นรากฐานของการทำงานวิจัยและนวัตกรรมใหม่ๆ

การเข้าใจทักษะเหล่านี้ จะช่วยให้ผู้เรียนมีความสามารถทางวิทยาศาสตร์ที่ดีขึ้น และสามารถประยุกต์ใช้ในโลกแห่งความเป็นจริงได้อย่างมีประสิทธิภาพ