5 งบกระแสเงินสด ประโยชน์ทางลัดที่ไม่เคยมีใครบอกคุณ?

งบกระแสเงินสด

อธิบายงบกระแสเงินสดแบบเข้าใจง่าย จบ ครบ ในทีเดียว

ไม่ว่าจะอยู่ยุคสมัยไหน เรื่องที่ขาดไม่ได้เลยก็คือศาสตร์ที่ว่าด้วยเรื่องการเงิน การบัญชี เพราะไม่ได้เป็นเรื่องที่ไกลตัวเราไปเลย ไม่ว่าจะธุรกิจองค์กรขนาดเล็ก หรือขนาดใหญ่หรือแม้แต่กับตัวบุคคลก็ล้วนแต่มีความเกี่ยวข้องกับเรื่องการเงินทั้งสิ้น ธุรกิจเล็ก ธุรกิจรายย่อยก็ยังต้องมีการทำรายรับรายจ่ายเพื่อเป็นข้อมูลด้วยกันทั้งสิ้น แต่ตอนนี้เราจะมาพูดกันถึงเรื่อง “งบกระแสเงินสด” ที่อยู่ในเรื่องของงบการเงินอีกที มีความสำคัญอย่างมากต่อการดำเนินธรุกิจทั้งกับผู้บริหารกิจการ รวมไปถึงนักลงทุน เพราะเจ้าตัวงบกระแสเงินสดนี้เองที่มีผลต่อการบันทึกข้อมูลทางด้านบัญชีโดยตรงที่ความสำคัญ และยังเป็นตัวบ่งชี้ความสำเร็จของธุรกิจได้ดีอีกด้วย

งบกระแสเงินสดนั้นก็เป็นเรื่องในงบการเงิน (Financial Statements) ที่มีความสําคัญอย่างมากอีกงบหนึ่งที่ธุรกิจควรจะต้องจัดทํานอกเหนือจากงบอื่น ๆ ที่ธุรกิจทำอยู่เป็นปกติ ไม่ว่าจะเป็นงบกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จซึ่งแสดงถึงผลการดำเนินงานทางธุรกิจ งบแสดงฐานะการเงินซึ่งเป็นงบที่แสดงถึงฐานะการเงินของกิจการ เป็นต้น เพราะงบกระแสเงินสดจัดเป็นงบที่แสดงถึงการเปลี่ยนแปลงกระแสเงินสดที่แสดงเกี่ยวกับเงินสดที่ได้รับว่ามาจากแหล่งใด และแสดงเกี่ยวกับเงินสดที่ต้องจ่ายออกไปเนื่องจากสาเหตุใด โดยการได้มาหรือใช้ไปของเงินสดในแต่ละงวดนั้น  มีผลสืบเนื่องจากกิจกรรมภายในองค์กรธุรกิจ จะเห็นได้ว่างบกระแสเงินสดมีความสำคัญขนาดนี้ เราไปทำความรู้จักกับงลกระแสเงินสดกันเลย

cashflow คือ

รู้จักกับความหมายของคำศัพท์ในเรื่อง “งบกระแสเงินสด”

เงินสด ภาษาอังกฤษเรียกว่า Cash หมายถึง เงินสดที่ถืออยู่ในมือ เป็นรูปแบบจับต้องได้ รวมทั้งรูปแบบเงินฝากธนาคารที่ต้องจ่ายคืนเมื่อทวงถาม เรียกง่าย ๆ ว่าลักษณะเป็นเงินสดที่ใช้กันโดยทั่วไปส่วนใหญ่ซึ่งมีมูลค่าทางทรัพย์สินตามกฎหมายอย่างชัดเจน สามารถใช้แลกเปลี่ยนทำธุรกรรมต่าง ๆ อย่างเป็นสากลนั่นเอง อาทิเช่น เงินสดย่อยทั่วไป เช็คที่กำหนดชำระแต่ยังไม่ได้นำฝาก เช็คเดินทาง เงินฝากธนาคารกระแสรายวันและออมทรัพย์ที่อยู่ในบัญชีธนาคาร เป็นต้น

รายการเทียบเท่าเงินสด ภาษาอังกฤษเรียกว่า Cash equivalents หมายถึง ลักษณะหนึ่งของเงินลงทุนที่มีสภาพคล่องสูง ซึ่งจะมีวันครบกำหนดภายในระยะเวลา 3 เดือนหรือน้อยกว่านับจากวันที่กิจการหรือธุรกิจรับและได้มา ลักษณะของรายการเทียบเท่าเงินสดจะต้องพร้อมที่จะเปลี่ยนเป็นเงินสดในจำนวนที่เห็นได้อย่างชัดเจน เรียกง่าย ๆ ว่าเรารู้อยู่แล้วว่ารายการเทียบเท่าเงินสดมีมูลค่าเป็นเงินสดจริงได้เท่าไร โดยจะต้องมีอายุของรายเทียบเท่าเงินสดนั้นไม่เกิน 3 เดือน ทั้งนี้รายการเทียบเท่าเงินสดจะมีความเสี่ยงบางอย่างที่อาจจะระบุไม่ได้บางกรณีซึ่งอาจจะทำให้รายการเทียบเท่าเงินสดเกิดการเปลี่ยนแปลงในมูลค่าได้ด้วยเช่นกัน แต่ก็ก็จะเป็นควาเมสี่ยงที่ไม่ได้มีนัยสำคัญอะไร เช่น เงินฝากประจำที่มีอายุไม่เกิน 3 เดือน กล่าวคือ เรารู้อยู่แล้วว่าเป็นจำนวนเงินสดเท่าไรแต่ก็อาจจะมีการเปลี่ยนแปลงจำนวนเงินสดได้ด้วยเช่นกัน เป็นต้น

กระแสเงินสดภาษาอังกฤษเรียก cashflow หมายถึง ลักษณะของการเข้าและออกของเงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด

งบกระแสเงินสดภาษาอังกฤษเรียก Statement of Cash Flow หมายถึง งบแสดงการเปลี่ยนแปลงการได้มา และใช้ไปของเงินสด หรือรายการเทียบเท่าเงินสด เป็นรายงานทางการเงินที่จัดทำขึ้นโดยอาศัยข้อมูลทางการเงิน ซึ่งจะอยู่ในรอบระยะเวลาบัญชีหนึ่ง

โดยงบกระแสเงินสดจะแสดงให้เห็นถึงกระแสเงินไหลเข้า (Cash Inflows) และกระแสเงินไหลออก (Cash Outflows) ของเงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด ทั้งนี้ การทำงบกระแสเงินสดจะเป็นการแสดงรายการในงบกระแสเงินสดโดยจะนำ “กระแสเงินสดเข้า” และ “กระแสเงินสดจ่ายมา” แสดง ในส่วนของ กิจกรรมดำเนินงานจึงเป็นกิจกรรม (activities) หลักที่ก่อให้เกิดรายได้หรือหากำไร เรียกง่าย ๆ ว่า งบกระแสเงินสด (Statement of Cash Flow) ช่วยเห็นเงินสดว่ามีสภาพเป็นอย่างไร เห็นถึงจำนวนเงินสดเข้าออกหรือการได้มาและการใช้ไป เพื่อช่วยให้ผู้บริหาร หรือผู้ประกอบธุรกิจ หรือนักลงทุนได้ทราบถึงสภาพคล่องของกิจการได้ง่ายมากยิ่งขึ้น และได้ทราบข้อมูลที่แท้จริงของธุรกิจเกี่ยวกับเงินสดว่ามีการใช้จ่ายอย่างไร รวมทั้งเอื้อประโยชน์อีกมากมาย

งบกระแสเงินสดนอกจากจะแสดงให้เห็นการเปลี่ยนแปลงเงินสดของกิจการว่ามีการได้มาและใช้ไปในแต่ละงวดมากน้อยเพียงใด ยังเป็นงบที่แสดงถึงการเปลี่ยนแปลงฐานะการเงินของกิจการ โดยมุ่งเน้นในส่วนที่เกิดการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับเงินสด หรือรายการที่เทียบเท่าเงินสด เช่น เงินฝากธนาคาร หรือเงินลงทุนระยะสั้นที่มีสภาพคล่องสูงเท่ากับเงินสด เป็นต้น ทั้งหมดทั้งมวลนี้จะส่งผลให้เห็นถึง

ประเภทของวิธีการจัดทำงบกระแสเงินสด

งบกระแสเงินสดทางตรง ภาษาอังกฤษเรียก Direct Method หมายถึง การจัดทำงบกระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงานรับ-จ่าย โดยวิเคราะห์รายการต่าง ๆ ที่ปรากฏในงบกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ ปรับกระทบด้วยรายการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น รายการที่ก่อให้เกิดเงินสดรับจากการขายสินค้า จ่ายดอกเบี้ยจ่าย และภาษีเงินได้

สูตรการคิดคำนวณคือ เงินสดรับ – เงินสดจ่าย = งบกระแสเงินสด

งบกระแสเงินสดทางอ้อม ภาษาอังกฤษเรียก Indirect Method หมายถึง การจัดทำงบกระแสเงินโดยเริ่มจากการใช้ “กำไรสุทธิหรือขาดทุนสุทธิก่อนหักดอกเบี้ยจ่ายและภาษีเงินได้” ในงบกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จของปีนั้น ๆ ปรับกระทบด้วยรายการที่ไม่เกี่ยวกับเงินสด เช่น หนี้สงสัยจะสูญ

ประเภทของกิจกรรมของงบกระแสเงินสด

จากความหมายข้างต้นเราจะเห็นได้ว่ากิจกรรม (activities) เป็นเรื่องที่เกิดขึ้นภายในกิจการ การแยกประเภทกิจกรรม (activities) จะแสดงให้เห็นเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของกระแสเงินสดที่ได้รับเข้ามา (Cash Inflow)  และกระแสเงินสดที่ต้องจ่ายออกไป (Cash Outflow) ให้มีรูปแบบที่มีความชัดเจนมากยิ่งขึ้นในรอบระยะเวลารายงานงบประแสเงินสด (Statement of Cash Flow) โดยจะแบ่งกิจกรรม (activities) ทีต้องนำเสนองบประแสเงินสด ออกเป็น 3 กิจกรรม (activities)ได้ ดังต่อไปนี้

1. กระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงาน (Cash Flows from Operating Activities)

กระแสเงินสดจากกิจกรรมหลักของกิจการที่ทำให้เกิดรายได้และค่าใช้จ่ายของกิจการ โดยมักจะเกิดจากการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับสินทรัพย์หมุนเวียนและหนี้สินหมุนเวียน เป็นผลสืบเนื่องมาจากรายการต่าง ๆ ที่ใช้ในการคำนวณกำไรหรือขาดทุน สะท้อนถึงเงินสดที่แท้จริงจากกิจกรรมดำเนินงานเกี่ยวข้องกับบัญชี สินทรัพย์หมุนเวียน หนี้สินหมุนเวียน

กระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงาน ควรจะมีค่าเป็นบวก แสดงถึงว่า กิจการมีรายได้และได้รับเป็นเงินสด งบกระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงานสามารถเลือกแสดงกระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงานได้ 2 วิธีทั้งวิธีทางตรงและทางอ้อม โดยมักจะแสดงด้วยวิธีทางอ้อมส่วนใหญ่ โดยจะมีวิธีคิดคือ ปรับจากกำไรทางบัญชี แปรเป็นกำไรเงินสด

ตัวอย่างรายงานงบกระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงาน

กระแสเงินสดเข้า

1. เงินสดรับจากการขายสินค้าและการให้บริการ
2. เงินสดรับจากรายได้ ค่าธรรมเนียม ค่านายหน้า และรายได้อื่น
3. เงินสดรับจากลูกค้า หรือได้รับชำระหนี้จากลูกค้า

กระแสเงินสดออก

1. เงินสดจ่ายให้ผู้ขายสินค้าและบริการ
2. เงินสดจ่ายเงินเดือนแก่พนักงาน
3. เงินสดจ่ายให้เจ้าหนี้การค้า

2. กระแสเงินสดจากกิจกรรมลงทุน (Cash Flows from Investing Activities)

เป็นกระแสเงินสดที่เกิดจากกิจกรรมเกี่ยวกับการได้มาและการจำหน่ายสินทรัพย์ระยะยาวและเงินลงทุนอื่นของกิจการซึ่งไม่รวมอยู่ในรายการเทียบเท่าเงินสดซึ่งกระแสเงินสดจากกิจกรรมลงทุนแสดงให้เห็นถึงรายจ่ายที่กิจการจ่ายไป เพื่อให้ได้มาซึ่งทรัพยากรที่จะก่อให้เกิดรายได้และกระแสเงินสดในอนาคตทั้งนี้ เฉพาะรายจ่ายที่ส่งผลให้เกิดการรับรู้สินทรัพย์ในงบแสดงฐานะการเงินเท่านั้นที่สามารถจัดประเภทเป็นกิจกรรมลงทุน เรียกง่าย ๆ ว่า เป็นเรื่องกิจกรรมในระยะยาวรวมทั้งเงินลงทุนต่าง ๆ ที่ไม่ได้มีความเกี่ยวข้องกับการดำเนินงานของธุรกิจโดยตรงแต่อย่างใด แต่เน้นเรื่องด้านการลงทุนเท่านั้น โดยจะมีความเกี่ยวกับบัญชี สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน สินทรัพย์หมุนเวียนในส่วนเฉพาะที่เกี่ยวกับการลงทุนเท่านั้น

กระแสเงินสดจากกิจกรรมลงทุน มักจะมีค่าเป็นลบ เพราะกิจการมักมีการลงทุนอยู่เสมอ เพื่อดำเนินงานหรือขยายกิจการ

ลักษณะเงินสดที่นำไปลงทุน

การลงทุนในสินทรัพย์หมุนเวียน ลักษณะแบบนี้ไม่ได้ส่งผลให้ธุรกิจเติบโต เช่น เงินลงทุนระยะสั้น สำหรับพักเงิน เป็นต้น หรือการลงทุนในสินทรัพย์ไม่หมุนเวียน ลักษณะนี้จะช่วยขยายกำลังการผลิตได้ เช่น ที่ดิน อาคารและอุปกรณ์ เครื่องจักร เป็นต้น

ตัวอย่างรายงานงบกระแสเงินสดจากกิจกรรมลงทุน

กระแสเงินสดเข้า

1. เงินสดรับจากการขายที่ดิน อาคารและอุปกรณ์
2. เงินสดรับจากการขายเงินทุนระยะยาว เช่น ตราสารทุน ตราสารหนี้
3. เงินสดรับชำระคืนจากเงินจ่ายล่วงหน้าและเงินให้กู้ยืมแก่บุคคลอื่น

กระแสเงินสดออก

1. เงินสดจ่ายเพื่อซื้อขายที่ดิน อาคารและอุปกรณ์
2. เงินสดจ่ายเพื่อซื้อเงินทุนระยะยาว เช่น ตราสารทุน ตราสารหนี้
3. เงินสดจ่ายล่วงหน้าและเงินให้กู้ยืมแก่บุคคลอื่น

3. กระแสเงินสดจากกิจกรรมจัดหาเงิน (Cash Flows from Financing Activities)

เป็นกระแสเงินสดที่เกิดจากกิจกรรมที่มีผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในขนาดและองค์ประกอบของส่วนของเจ้าของและส่วนของการกู้ยืมของเจ้าของกิจการ ลักษณะของกระแสเงินสดจากกิจกรรมจัดหาเงินแสดงให้เห็นถึงประโยชน์ในการคาดคะเนสิทธิเรียกร้องในกระแสเงินสดในอนาคตจากผู้ให้เงินทุนแก่กิจการ โดยจะมีความเกี่ยวข้องกับบัญชี หนี้สินหมุนเวียนในส่วนเฉพาะที่เกี่ยวกับการจัดหา หนี้สินไม่หมุนเวียนในส่วนของเจ้าของ (ทุน) ทั้งนี้ลักษณะกระแสเงินสดจากกิจกรรมการจัดหา ควรสังเกตว่า ถ้ามีค่าเป็นบวก เกิดจากการกู้ยืมเงินทั้งระยะสั้นและยาว ต้องพิจารณาว่ากิจการนำไปใช้วัตถุประสงค์ใด

เมื่อกิจการเกิดกำไรสะสมก็จะสามารถจ่ายปันผลเป็นเงินได้ หากนักลงทุนซื้อหุ้นก่อนวัน XD (Excluding Dividend) ก็จะได้รับปันผลเป็นเงินสด หรือตามที่กิจการกำหนดอย่างการปันผลเป็นหุ้น

การจัดหาเงิน เช่น

1. การกู้ยืมเงิน จะเป็นส่วนที่มาจากหนี้สิน
2. การเพิ่มทุน จะเป็นส่วนที่มาจากทุนจากส่วนของเจ้าของ

ตัวอย่างของกระแสเงินสดจากกิจกรรมจัดหาเงิน

กระแสเงินสดเข้า

1. เงินสดรับจากการเพิ่มทุนหรือออกจำน่ายหุ้นทุน
2. เงินสดรับจากออกหุ้นกู้
3. เงินสดรับจากเงินเบิกเกินบัญชี เงินกู้ยืมระยะยาว

กระแสเงินสดออก

1. เงินสดจ่ายปันผล
2. เงินสดจ่ายเพื่อไถ่ถอนหุ้นกู้
3. เงินสดจ่ายชำระเงินกู้ยืม

ประโยชน์ของงบกระแสเงินสด

1. เพื่อให้ผู้บริหารงานสามารถใช้เป็นเครื่องมือวิเคราะห์เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในอดีตเกี่ยวกับเงินสด วิเคราะห์เหตุการณ์ในอดีตของโครงสร้างกระแสเงินสดของกิจการ
2. เพื่อให้ผู้บริหารทราบถึงสภาพคล่องในการดำเนินธุรกิจ ซึ่งเป็นประโยชน์กับทั้งนักลงทุน และเจ้าของกิจการเอง
3. เพื่อให้ผู้บริหารใช้เป็นเครื่องมือในการวางแผนงานในอนาคต เนื่องจากงบกระแสเงินสดจะแสดงให้ทราบถึงที่มาที่ไปของเงินสดว่า กิจการได้รับเงินสดจากแหล่งใดบ้างเป็นจำนวนเท่าใด
4. เพื่อให้ผู้บริหารงานสามารถวางแผนการใช้จ่ายเงินของกิจการ เป็นเครื่องมือวางแผนการชำระเงิน เช่น การจ่ายชำระหนี้ให้แก่เจ้าหนี้ ธนาคาร  หรือการจ่ายเงินปันผล
5. เพื่อให้ผู้บริหารงานทราบถึงความเพียงพอของเงินสดว่ามีพอแก่ความต้องการของกิจการหรือไม่
6. เพื่อให้ผู้บริหารทราบถึงความสามารถในการทำกำไรของกิจการ ช่วยให้กิจการสามารถนำกำไรดังกล่าวไปเปรียบเทียบกับผลการดำเนินงานของกิจการอื่นในธุรกิจเดียวกัน
7. เพื่อให้ผู้บริหารทราบถึงการเปลี่ยนแปลงในโครงสร้างทางการเงินของธุรกิจ
8. เพื่อให้ผู้บริหารทราบถึงการเปลี่ยนแปลงในสินทรัพย์สุทธิ
9. เพื่อให้ผู้บริหารทราบถึงความแตกต่างของกำไรสุทธิตามเกณฑ์เงินสด กับกำไรสุทธิตามเกณฑ์คงค้าง

สรุป

จะเห็นได้ว่างบกระแสเงินสดเป็นประเภทหนึ่งของงบการเงินที่ความสำคัญอย่างมาก และเป็นรูปแบบงบการเงินที่ผู้บริการ หุ้นส่วน นักลงทุนใช้ประเมินสภาพคล่องของกิจการด้วยเช่นกัน เพราะว่างบกระแสเงินสดช่วยให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางการเงินของกิจการเพื่อใช้ประเมินความเสี่ยงของกิจการได้ อย่างไรก็ตามไม่ว่าจะเป็นธุรกิจองค์กรขนาดใหญ่ หรือธุรกิจขนาดกลาง หรือธุรกิจ SME รวมทั้งธุรกิจส่วนตัวก็ตาม ก็ต้องมีการจัดทำงบกระแสเงินสดเพื่อเป็นการบ่งบอกสถานะการเปลี่ยนแปลงของเงินสดว่ามีแนวโน้ม ทิศทางทางการเงินเป็นลักษณะใดในขณะที่กำลังประกอบธุรกิจอยู่นี้นั่นเอง